เมื่อพูดถึงคำว่า “การยศาสตร์” (Ergonomics) หลายคนอาจนึกถึงเพียงเก้าอี้ทำงานที่นั่งสบาย หรือโต๊ะที่ปรับระดับได้ แต่ในความเป็นจริงแล้ว การยศาสตร์คือศาสตร์ที่ลึกซึ้งกว่านั้นมาก เป็นศาสตร์ที่เชื่อมโยงระหว่างมนุษย์กับงานหรือสภาพแวดล้อมที่เราต้องเผชิญทุกวัน ไม่ว่าจะเป็นออฟฟิศ โรงงาน ไปจนถึงชีวิตประจำวัน

การยศาสตร์คืออะไร ?

การยศาสตร์ (Ergonomics) คือศาสตร์ที่มุ่งเน้น “การออกแบบงานให้เหมาะสมกับคน” ไม่ใช่การบังคับให้คนปรับตัวเข้ากับงาน จุดประสงค์สำคัญคือเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ ลดความเครียดทางร่างกายและจิตใจ ป้องกันการบาดเจ็บจากการทำงานซ้ำซาก (Repetitive Strain Injuries) และส่งเสริมสุขภาพในระยะยาว

ศาสตร์นี้สามารถแบ่งออกเป็น 3 สาขาหลัก ได้แก่:

• Physical Ergonomics (การยศาสตร์ด้านกายภาพ): เช่น การออกแบบโต๊ะทำงาน เก้าอี้ เมาส์ คีย์บอร์ด หรือเครื่องจักรต่าง ๆ ให้เข้ากับสรีระมนุษย์

• Cognitive Ergonomics (การยศาสตร์ด้านความรู้ความเข้าใจ): เช่น การจัดหน้าจอคอมพิวเตอร์ แผงควบคุม การออกแบบซอฟต์แวร์ ให้ผู้ใช้งานเข้าใจง่าย ลดความผิดพลาด

• Organizational Ergonomics (การยศาสตร์ด้านระบบงานและองค์กร): เช่น การออกแบบกระบวนการทำงาน แผนกงาน การสื่อสารภายในทีม ให้คนทำงานได้ราบรื่น
   

ทำไมการยศาสตร์จึงเกี่ยวข้องกับ “สุขภาพในระยะยาว” ?

สุขภาพของคนเราไม่ได้เสื่อมถอยลงเฉพาะจากโรคร้ายแรงเพียงอย่างเดียว แต่เกิดจาก “ความเครียดสะสม” ที่ร่างกายและจิตใจต้องรับจากสภาพแวดล้อมการทำงานที่ไม่เหมาะสม เช่น

• ท่านั่งผิดสรีระ: ก้มคอทำงานหน้าคอมวันละ 8 ชั่วโมง อาจไม่ปวดทันที แต่ผ่านไป 6 เดือนหรือ 1 ปี อาจกลายเป็น Office Syndrome หรือหมอนรองกระดูกทับเส้นประสาท

• แสงสว่างไม่พอ: ทำให้สายตาล้า ปวดหัว สมาธิลดลง และส่งผลเสียต่อจิตใจโดยไม่รู้ตัว

• ไม่มีช่วงพักตามหลักมนุษย์: ทำให้สมองตึงเครียด เกิดการ Burnout ได้ง่าย

• เครื่องมือไม่เหมาะกับงาน: ต้องออกแรงมากเกินไป หรือเสี่ยงอุบัติเหตุจากการใช้งานผิดวิธี

เมื่อปัญหาเหล่านี้เกิดซ้ำซากโดยไม่มีการออกแบบแก้ไขจากหลักการยศาสตร์ สุขภาพระยะยาวจะค่อย ๆ ทรุดลงทั้งทางกายและใจ เช่น โรคเรื้อรังจากการทำงานซ้ำ, ปัญหาสายตา, ปัญหาข้อและกล้ามเนื้อ รวมถึงภาวะเครียดเรื้อรังที่ส่งผลต่อระบบประสาทและภูมิคุ้มกัน

การยศาสตร์คือการลงทุนกับสุขภาพระยะยาว

หากมองการยศาสตร์คือต้นทุนในระยะสั้น เช่น ซื้อเก้าอี้ดี ๆ, ออกแบบพื้นที่ทำงานใหม่, จัดตารางเวลาทำงานให้เหมาะสม บางคนอาจลังเลเพราะมองว่า “สิ้นเปลือง” แต่ในความเป็นจริง การลงทุนด้านการยศาสตร์คือการลดต้นทุนสุขภาพในอนาคต เช่น

• ลดจำนวนวันลาป่วย

• ลดค่ารักษาพยาบาลจากออฟฟิศซินโดรมหรืออาการเรื้อรัง

• เพิ่มประสิทธิภาพการทำงานโดยที่ร่างกายไม่ล้าเร็ว

• ทำให้คนทำงานรู้สึกดีต่อองค์กร เพราะรู้สึกว่า “องค์กรใส่ใจ”
   

การยศาสตร์ไม่ใช่แค่เรื่องของเฟอร์นิเจอร์หรืออุปกรณ์ไฮเทค แต่คือการออกแบบระบบทั้งหมดให้ “เหมาะกับมนุษย์” ในมิติของร่างกาย จิตใจ และพฤติกรรม เป็นการมองเห็นความสัมพันธ์ระหว่างคนกับงานแบบองค์รวม เพื่อสร้างสภาพแวดล้อมที่ดีต่อสุขภาพในระยะยาวอย่างแท้จริง